Layer-2 Savaşı: Teşvik Yağmuru Sürdürülebilir mi?

Layer-2 Savaşı: Teşvik Yağmuru Sürdürülebilir mi?

Ethereum ekosisteminin kalbi artık Layer-2’lerde (L2) atıyor. Dencun/EIP-4844 sonrası işlem maliyetlerinin dramatik biçimde düşmesi, kullanıcı ve proje akışını hızlandırdı; ardından gelen teşvik programları—hibe turları, puan/airdrop kampanyaları, likidite madenciliği ve “görev” odaklı ödüller—rekabeti bambaşka bir seviyeye taşıdı. Peki bu teşvik yağmuru gerçekten sürdürülebilir mi, yoksa bir sonraki ayı döngüsünde kum gibi dağılacak “mercenary liquidity” (paralı likidite) riskini mi büyütüyor? Bu analizde, güncel metriklere, program tasarımlarına ve bir sonraki safhada öne çıkacak ölçütlere odaklanıyoruz. kriptomagic.com okurları için kapsamlı bir çerçeve sunuyoruz.

Düşen Maliyetler, Yükselen Rekabet

Ethereum’un veri kullanılabilirliğini ucuzlatan EIP-4844, L2’lerin blok başına daha fazla işlemi çok daha düşük maliyetle taşımasını sağladı. Bu optimizasyonun ardından L2 protokollerindeki işlem ücretlerinin “kuruşlar” seviyesine inmesi, kullanıcı davranışını kalıcı biçimde değiştirdi ve zincirler arası mobiliteyi artırdı. Büyük L2’ler (Arbitrum, Optimism/Superchain, Base, zkSync, Starknet vb.) üzerinde faaliyet göstermek hem proje ekipleri hem de trader’lar için artık hem hızlı hem de ekonomik. Güncel analizler, L2’lerde işlem ücretlerindeki keskin düşüşün benimsemeyi hızlandırdığına işaret ediyor; örneğin bazı ağlarda işlem ücretlerinin santimlerin altına gerilediği raporlarla teyit edilmiş durumda. 

TVL ve Aktivite: “Kimin Pastası Büyüyor?”

Rekabetin sertleştiği yerde ilk bakılan tablo toplam güvence altındaki değer (TVS/TVL). L2BEAT verilerine göre L2’lerde güvence altındaki toplam değer 40 milyar dolar eşiğinin üzerinde seyrediyor ve yıllık bazda çift haneli büyüme korunuyor. Bu, teşviklerin yalnızca kısa vadeli bir “pump” olmadığını; belirli bir taban talebin oluşmaya başladığını düşündürüyor. Ancak dağılım homojen değil: büyük ağlar pasta payının önemli kısmını tutarken, yeni gelenler teşviklerle ani sıçramalar yakalayıp sonra stabilize olmaya çalışıyor. 

Aktivite tarafında da tablo canlı. Bazı dönemlerde tekil L2’lerin günlük işlem sayıları, Ethereum ana ağının işlem sayısına yaklaşabiliyor veya belirli günlerde onu aşabiliyor. Özellikle Base ve Arbitrum gibi ağların çok milyonluk günlük işlem hacimlerine çıktığı pencereler görüldü; bu, kullanıcıların ucuz ve hızlı deneyimi benimsediği kadar, kampanya/etkinliklerin trafiği tepeye taşıyabildiğini de gösteriyor.

Teşviklerin Haritası: Hibe Turları, Görevler, Airdrop’lar

Hibe ve misyon programları (grants/missions). Optimism’in Superchain vizyonu ile birlikte sezon bazlı hibeler, geliştiricileri belirli önceliklere yönlendiren bir “müfredat” sunuyor. 2025 takviminde Season 7 çerçevesinde yapılandırılan başvuru süreçleri; değerlendirme kurulları, haftalık/dönemsel inceleme döngüleri ve nihai onay mekanizmalarıyla kurumsallaştı. Bu model, yalnızca para dağıtmak değil, stratejik öncelikler (kamu malları, altyapı, ölçeklenebilirlik, güvenlik, kullanıcı edinimi vb.) etrafında hedefli dağıtım yapmayı hedefliyor. 

Kitle katılımı ve görev tabanlı ödüller. Coinbase ekosisteminin Base üzerinde yürüttüğü “onchain summer” tarzı kampanyalar, kullanıcıyı küçük görevlerle (cüzdan kur, NFT mint et, köprüle, DEX’te takas yap vb.) onchain’e taşıyor. Bu tür kampanyalarda ilk temas ödülü ve alışkanlık kazandırma stratejileri öne çıkıyor; yeni kullanıcıların bariyerini indiren 10–50$ arası ödüller, zincir üstünde ilk deneyimi destekliyor. 

Airdrop/puan ekonomisi. 2024–2025’te çeşitli ağlar ve protokoller, puan ve uygunluk kriterleriyle topluluğu katılıma teşvik etti. zkSync ve Starknet gibi ekosistemlerdeki airdrop dalgası, hem geliştirici ekosistemini canlandırdı hem de kullanıcı beklentisini “puan toplayıp ileride token almak” doğrultusunda kalibre etti. Starknet tarafında ileriki turlara ayrılmış ciddi bir tahsis, programın uzun soluklu planlandığına işaret ediyor. Bu, teşviklerin tek seferlik “şok” değil, döngüsel bir katılım motoru olarak tasarlanabileceğini gösteriyor.

Gelir Tarafı: Zincirler Nasıl Para Kazanıyor?

Teşvik konuşurken gelir kompozisyonu kritik. L2’lerin ana gelir kalemleri genelde: (i) işlem ücretleri, (ii) öncelik/MEV benzeri mekanizmalar, (iii) köprü ve ek servis ücretleri. 2025’te bazı ağlarda öncelik ücretlerinin (priority fees) toplam gelirin anlamlı bir kısmını oluşturduğu raporlandı; bu, yoğun DEX etkinliği ve blok alanına olan talep arttıkça, teşviklerin kendi kendini finanse edebilir hale gelmesine yardımcı olabilir. Ancak bu model ağdan ağa değişiyor; herkesin aynı yoğunlukta DEX/MEV geliri yok. 

Sürdürülebilirlik Denklemi: “Bağımlılık” mı, “Katalizör” mü?

Teşvik yağıyor olması tek başına iyi veya kötü değil; tasarım belirleyici. Sürdürülebilirliğin özünde şu üç sacayağı var:

1. Hedefli ve ölçülebilir dağıtım: Hibeler, “başvuran herkes alsın” mantığından çıkıp, kamu malları/çekirdek altyapı/likidite derinliği/ geliştirici araçları gibi stratejik alanlara yönlendirilmeli. Optimism’in sezon yapısı gibi çerçeveler, net KPI setleri (aktif kullanıcı sayısı, işlem başına maliyet, tutundurma oranı, geliştirici etkinliği vb.) tanımladığı ölçüde fonlar etkin kullanılır. 
2. Uçtan uca dönüşüm hunisi: Base örneğinde görülen görev tabanlı akışlar, “ilk adım” maliyetini düşürüyor. Fakat asıl mesele, görevi tamamlayan kullanıcının teşviksiz dönemde de zincirde kalmaya devam etmesi. Bunu sağlamak için zincirlerin DEX/ödeme/NFT/oyun vb. organik kullanım senaryolarını güçlendirmesi şart. 
3. Gelir-gider dengesi ve dış şoklara dayanıklılık: İşlem ücretleri ile köprü gelirleri, teşvik fon havuzunun yenilenebilir hale gelmesine yardımcı olabilir. Ancak, genel piyasa dalgalanmalarında aktivite düşerse, aynı havuz hızla eriyebilir. Bu yüzden zincirlerin spekülatif aktiviteye bağımlılığı azaltacak “gerçek dünya” ve kurumsal kullanım alanlarına yatırım yapması gerekir.

“Mercenary Liquidity” Sorunu: Sadakat Nasıl İnşa Edilir?

Likidite sağlayıcıları ve “airdrop avcıları” kampanyadan kampanyaya zıplayarak maksimum getiriyi kovalıyor. Bu davranış seti, kısa vadede TVL ve işlem sayısını şişirse de, teşvik bittiğinde ani boşalma riski yaratıyor. Çözüm için yaygınlaşan yöntemler:

• Zaman kilitli ve davranış şartlı teşvik: Sadece yatırıma değil, piyasa yapıcılık kalitesi, slippage/derinlik iyileştirmesi, uzun vadeli LP bağlılığı gibi ölçütlere göre kademeli dağıtım.
• Puan yerine “kalite metriği”: Sırf işlem sayısını değil, tekrarlı kullanım, protokol çeşitliliği, zincir içi sosyal grafik gibi nitel metrikleri puanlayan sistemler.
• Geliştirici odaklı bonuslar: Sıradan kullanıcıdan ziyade, kamu malı üreten veya çekirdek altyapı geliştiren ekipleri ödüllendirmek.

Bu üçlü yapı, sadece “gel ve al” yerine “gel, üret ve kal” diyen bir ilişki modeli kuruyor.

Zincirler Arası Strateji: Aynı Teşvik, Farklı Sonuç

Aynı miktarda token/USDC dağıtmak farklı ağlarda farklı sonuç verir. Örneğin:

• Geliştirici yoğunluğu yüksek ağlarda hibe verimliliği daha yüksek olur; az fonla daha çok ürün çıkar.
• Tüketici kampanyası güçlü ağlarda görev odaklı teşvikler hızla kullanıcı çeker; fakat tutundurma ürün/deneyim kalitesine bağlıdır.
• Likidite üsleri (büyük DEX’lerin doğal evi olan ağlar) daha az teşvikle derinlik sağlayabilir; burada esas sorun rekabetçi ücret modeli ve MEV yönetimidir. 2025 boyunca bazı ağların DEX faaliyeti ve öncelik ücreti gelirleri üzerinden daha dayanıklı bir finansmanla ilerlediği gözlendi. 

KPI Panosu: Sürdürülebilirlik İçin Bakmanız Gereken 9 Gösterge

1. Teşvik başına aktif kullanıcı (ICAC): Dağıtılan her 1$ karşılığı kaç 30 günlük aktif dönüyor?
2. Cohort tutundurma eğrisi: Kampanya bitiminden sonraki 30/60/90 günde elde kalan oran.
3. Organik/teşvikli işlem oranı: Görev trafiği dışında organik işlem payı.
4. Likidite kalitesi: Orta sepet varlıkta 100k–1m$ takas için ortalama slippage.
5. Geliştirici etkinliği: Core repo commit’leri, hackathon çıktısı, grant sonrası shipping oranı.
6. Gelir geri beslemesi: İşlem/öncelik ücretlerinden teşvik havuzuna geri akan pay.
7. MEV/priority fee istikrarı: Tıkanma dönemlerinde gelir volatilitesi. 
8. TVL/TVS dayanıklılığı: Kampanya bitiminde TVL’nin ne kadarı korunuyor?
9. Zincirler arası pay: L2’nin toplam L2 işlem hacmindeki payı (pazar payı trendi). 

Riskler: Enflasyon, Yönetişim ve Yan Etkiler

Token teşviklerinin enflasyonist etkisi, fiyat baskısı yaratabilir. Hibe/airdrop dağıtımında şeffaflık ve yönetişim katılımı hayati; aksi halde “içerden bilgi” ve adil olmayan dağıtım algısı doğar. Ek olarak, kötü tasarlanmış görevler spam/çöp işlem doğurarak kullanıcı deneyimini bozabilir, gerçek dApp’lerin sinyalini gürültüye gömer. Bu nedenle puan ekonomisi yerini giderek nitelik bazlı puanlamalara ve çok turlu teşviklere bırakarak evriliyor. Starknet’in çok turlu tahsis yaklaşımı bu trende örnek gösterilebilir. 

2025–2026 Görünümü: “Teşvik 2.0” Dönemi

Önümüzdeki fazda iki eğilim belirginleşiyor:

• Programların kurumsallaşması: Optimism’in sezon bazlı hibe yapısı gibi düzenli çağrılar ve ölçülebilir hedefler; tek seferlik “şenlik” yerine kurumsal bir “altyapı politikası”na dönüşüyor. 
• Talep tarafının güçlenmesi: Base gibi ağlarda görev odaklı kitle edinimi artık kalıcı kullanıcıya dönüşecek “ürün katmanı” ile birleşmek zorunda. NFT, sosyal, ödeme/işlem ve oyun tarafındaki gerçek kullanım hikâyeleri bu geçişin anahtarı. 

Burada ana katalizör, L2’lerin sadece “ucuz blok alanı” olmaktan çıkıp, farklılaşmış deneyimler—daha iyi cüzdan akışları, hesap soyutlama, sosyal grafiğe entegre kimlik, güvenli köprüler, zincirler arası birikimli itibar—sunabilmesi olacak. İşte o zaman teşvik, bağımlılık olmaktan çıkıp büyümenin kaldıraç kuvvetine dönüşür.

Son Söz: Yağmurdan Sonra Toprakta Kalan

Teşvik yağmuru tek başına sürdürülebilirlik sağlamaz; yağmurdan sonra toprakta ne kaldığı önemlidir. 2025’te tablo şunu söylüyor: L2 ekosistemi artık olgunluk basamağına tırmanıyor; güvence altındaki değer artıyor, günlük aktiviteler güçlü kalıyor ve gelir tarafında öncelik ücretleri/DEX aktivitesi gibi kalemler bazı ağlarda anlamlı bir taban yaratıyor. Ancak kalıcı zafer, doğru tasarlanmış teşvik + ürün/deneyim üstünlüğü + ölçülebilir kamu malı yatırımı üçgeninde mümkün. Zincirler, “gel-al-kaç” döngüsünü kırıp gel-üret-kal modeline geçtikçe bu savaşın gerçek kazananları ortaya çıkacak. kriptomagic.com olarak takip etmeye devam edeceğiz.