DeFi 2025: Perp DEX Hacimleri, Likidite Derinliği ve Ücret Karşılaştırması
2025’in ikinci yarısında perpetual (vadeli, süresiz) DEX’ler hem hacim hem de ürün kalitesi tarafında tarihi bir eşiği geçti. Ekim 2025’te perp DEX aylık işlem hacimleri 1,3 trilyon dolarla rekor kırdı; bu seviye eylüle göre neredeyse iki kat artış demek. Pazarın lokomotifleri arasında Hyperliquid, Lighter, Aster, dYdX v4 ve GMX v2 öne çıkıyor. Bu yazıda 2025’in güncel verileri ışığında perp DEX’lerde hacim dinamikleri, likidite derinliği ve ücret yapılarını kıyaslıyor; trader ve piyasa yapıcılar için sonuçları özetliyoruz. (Kaynak: DefiLlama ve sektör raporları.)
1) 2025’te hacim fotoğrafı: zirve ayı Ekim, liderler yakın takibinde
- Aylık rekor: Ekim 2025’te perp DEX toplam hacmi yaklaşık 1,3 trilyon $; eylüle göre iki katına yakın artış. Bu ivmenin arkasında Hyperliquid, Lighter ve Aster gibi yeni nesil on-chain orderbook modelleri var.
- Güncel sıralama (örnek görüntüleme): DefiLlama’nın “Perp Volume by Protocol” paneli, Hyperliquid, Lighter, Aster üçlüsünün 24s–7g–30g dilimlerinde ilk sıraları paylaştığını gösteriyor. (dYdX v4, GMX v2 ve diğerleri toplam pastadan daha küçük pay alıyor.)
- dYdX v4 ekosistemi: dYdX 2025’te zincir geçişi ve “Surge” kampanyalarıyla hacmi ve kullanıcı bağlılığını güçlendirdi; yıl içinde çok sayıda sezonel teşvik ve ücret iadesi programı çalıştı.
- GMX v2’nin yeri: GMX v2, Arbitrum ve Avalanche üzerinde kalıcı bir kullanıcı tabanı ve anlamlı ücret üretimi (fees) ile varlık gösteriyor. Gelir/ücret tabloları protokolün sürdürülebilirliğini ortaya koyuyor.
Özetle hacim yönünden 2025; on-chain orderbook mimarisine sahip perp DEX’lerin (özellikle Hyperliquid ve yeni rakipleri) ağırlık koyduğu bir yıl oldu. Bu dönüşüm CEX’lerde sıkılaşan kurallar ve on-chain şeffaflık arayışıyla da hızlandı.
2) Likidite derinliği: “CEX benzeri” kitaplar artık on-chain
Likidite kalitesi yalnızca toplam hacimle ölçülmez; sipariş defteri derinliği (1% market depth), spread istikrarı, stres anında dayanıklılık da belirleyicidir.
- Hyperliquid’in derinliği: Birden çok bağımsız analiz, belirli majör çiftlerde Hyperliquid’in “CEX’lere yakın derinlik” sunduğunu ve 2025’te on-chain perp likiditesinde çıtayı yükselttiğini vurguluyor.
- Pazarın yapısal resmi: Kaiko’nun düzenli “depth” (1% market depth) serileri endüstride derinliğin nasıl ölçüldüğünü standardize etti; 2025’te yayınlanan içgörüler, likidite karşılaştırmalarının 1% derinlik ve yayılma (spread) metrikleri üzerinden yapılmasını öneriyor. Bu metodoloji perp DEX–CEX kıyaslarında da kullanılıyor.
Sonuç: 2025’te perp DEX’lerde likidite yalnızca toplam OI (open interest) ile değil, orderbook derinliği ve doldurma kalitesi ile değerlendirilmeli. Hyperliquid ve yeni rakipleri bu metriklerde “kurumsal kalitede” bir tablo çiziyor; dYdX v4’ün altyapı iyileştirmeleri (API güvenilirliği, Telegram/entegre arayüzler) ise programatik trader akışını hızlandırdı.
3) Ücret yapıları: “liste” ücretten çok “etkin” maliyete bakın
Perp DEX maliyeti üç parçadan oluşur: maker/taker işlem ücreti, fonlama (funding) ve teşvik/iadeler sonrası etkin net maliyet.
3.1 dYdX v4 (Cosmos zinciri)
- Liste ücretler: dYdX, 30 günlük hacme bağlı katmanlı maker/taker modeli uygular; tipik aralık maker ~0,01–0,02%, taker ~0,04–0,05% bandıdır.
- Etkin maliyet (2025 kampanyaları): Ekim 2025’te başlatılan Surge Season 7 ile %100 ücret iadesi ve 1 milyon $’lık ödül havuzu, taker tabanlı stratejilerde etkin ücreti sıfıra yakın seviyelere çekti. Bu, kısa dönemli hacim artışı ve kullanıcı geri kazanımında etkili oldu.
3.2 Hyperliquid (L1 orderbook)
- Ücret rejimi: Maker-taker kademeleri; spotta Eylül 2025 güncellemesiyle ~%80 ücret indirimi (perp için HIP-3 varlıklar hariç farklı çarpanlar). Belirli “aligned quote asset” çiftlerinde taker indirimi ve maker rebate avantajı bulunuyor. Genel referans: maker %0,01 civarı, taker %0,035’ten başlayıp hacimle aşağı inebiliyor.
3.3 GMX v2 (Arbitrum & Avalanche)
- Ücret aralığı: v2’de pozisyon aç/kapat %0,05–0,07; pozisyon dengesine göre değişebiliyor. GMX’in güçlü yanı yalnızca ücret değil, ücret üretimi (fees) ve GLP benzeri LP ekonomisinin sürdürülebilirliği.
3.4 Aevo ve diğerleri
- Aevo: Resmi dokümantasyon maker/taker, pre-launch ve likidasyon ücretlerini ayrı listeliyor; örneğin pre-launch vadeli ürünlerde taker 25 bps, maker -10 bps benzeri yapı görülebiliyor. (Ürün tipine göre değişir.)
Kısa mesaj: 2025’te sırf “liste ücret”e bakmak, resmi kampanyalar (rebateler), hacim kademeleri ve fonlama maliyeti devredeyken eksik resim verir. Etkin maliyet = (maker/taker) ± (kampanya/iadeler) ± (fonlama) formülüyle hesaplanmalı.
4) Fonlama oranları (funding) ve de-peg riski
Perp sözleşmeler spot fiyata çıpa için fonlama kullanır.
- Düşük spread + derin defter fonlamadaki oynaklığı azaltır; yüksek volatilitede negatif/pozitif funding’in etkin maliyetinizi saniyeler içinde değiştirebileceğini unutmayın.
- Kampanya dönemlerinde (örn. dYdX Surge) taker tarafın net maliyeti fonlama lehine bile dönebiliyor; ancak aşırı kaldıraçta fonlama maliyeti kümüle olarak kârı silebilir. (dYdX ve Hyperliquid dokümantasyonlarında funding’in dağıtımı ve muhasebesi yer alır.)
5) Piyasa yapıcısı (MM) ve HFT gözünden: yürütme kalitesi
- Blok süresi ve API güvenilirliği: Hyperliquid’in blok süreleri ve throughput iddiaları ile dYdX’in 2025 altyapı iyileştirmeleri, programatik yürütme ve düşük gecikme isteyen MM/HFT akışlarını çekti.
- Orderbook dayanıklılığı: 1% derinlik, volatil seanslarda slipajın yönetilebilir kalması için kritik. 2025’te on-chain orderbook çözümleri “CEX yakınsaması” yönünde ilerliyor.
6) 2025 rekabet dengesi: paydaşlara göre artı-eksi
Trader (perakende & yarı profesyonel)
Artılar:
- Şeffaflık (on-chain gerçekleşme), enkaz riski düşük self-custody, kampanyalarla düşen etkin ücret.
Eksiler: - Zincirler arası köprü/varlık yönetimi, cüzdan güvenliği sorumluluğu ve ağ tıkanıklığında maliyet artışı.
Piyasa yapıcı
Artılar:
- dYdX/Hyperliquid vb. maker rebate ve volume tier modelleriyle CEX’e yakın net maliyetler; derinleşen defterlerde inventory risk yönetimi daha öngörülebilir.
Eksiler: - Çoklu zincirde sermaye parçalanması; bazı yeni DEX’lerde veri/altyapı istikrarı halen görece yeni.
Protokol/ekosistem
Artılar:
- 2025’te hacimler ve ücret üretimi güçlü; sürdürülebilir revenue tabanları oluşuyor (GMX örneği).
Eksiler: - Teşvik yarışında aşırı sübvansiyon riski; kampanya bittiğinde hacmin kalıcılığı sağlanmalı.
7) “Hangi perp DEX?”—Senaryo bazlı kısa rehber
Not: Aşağıdaki öneriler, güncel pazar okumalarının genel bir özetidir; nihai kararınızda risk iştahı, enstrüman yelpazesi ve entegrasyon gereksinimleriniz belirleyici olmalı.
- Düşük etkin ücret + geniş enstrüman istiyorsanız: dYdX v4’ün aktif fee rebate sezonlarını takip edin; kampanya varken net maliyet sıfıra yaklaşabiliyor.
- En derin on-chain defter + hız arıyorsanız: Hyperliquid majör çiftlerde CEX’e yakın yürütme kalitesi ve çok katmanlı ücret/teşvik setiyle öne çıkıyor.
- LP ekonomisi ve ücret paylaşımı odaklı iseniz: GMX v2; protokol ücret/gider tablolarıyla şeffaf ve oturmuş bir model sunuyor.
- Pre-launch/türev çeşitliliği arayanlar için: Aevo; ürün tipine göre farklı ücret rejimleri (pre-launch’ta farklı bps’ler) ve opsiyon/perp karmasıyla ayrışıyor.
8) 2025’in ilk üç çıkarımı
- Hacim rekoru kalıcı talebe işaret ediyor: Ekim rekoru, perp DEX’lerin döngüsel değil yapısal büyüme yakaladığını gösteriyor. CEX sıkılaşması ve on-chain ürün inovasyonu göçü hızlandırıyor.
- Likidite kalitesi fark yaratıyor: 1% derinlik, spread ve yürütme istikrarında “CEX benzeri” seviyelere çıkan protokoller pazar payı kazanıyor.
- Etkin maliyetin kralı teşvikler: 2025’te rekabet kampanya/iadeler üzerinden şekillendi; liste ücreti düşük olan değil, net maliyeti düşüren kazandı. dYdX’in Surge sezonları bunun en görünür örneği.
Sık Sorulanlar (Kısa)
Perp DEX’lerde “en ucuz” kim?
Döneme bağlı. 2025 sonbaharında dYdX’in %100 fee rebate kampanyaları etkin maliyeti sıfıra yaklaştırdı. Normal dönemde Hyperliquid’in maker/taker kademeleri ve bazı çiftlerdeki indirimleri rekabetçi. GMX v2 ise sabit aralıklarıyla öngörülebilir.
Likidite açısından kimin defteri daha derin?
Majör çiftlerde Hyperliquid’in defter derinliği için “CEX’e rakip” değerlendirmeleri mevcut; dYdX v4 de altyapı ve entegrasyonlarıyla yürütme kalitesini artırdı.
Hacimler nereye gidiyor?
Ekim 2025 rekoru sonrası, yeni yıl öncesi volatilite artışıyla hacimlerin yüksek seyretmesi beklenir; ancak kalıcılık teşvik politikasına ve piyasa oynaklığına bağlı.
kriptomagic.com yorumu
Perp DEX’lerde 2025’in kilidi “on-chain CEX deneyimi”: derin defter + hızlı yürütme + esnek ücret/teşvik seti. Hacim rekoru kısa vadeli bir sıçrama değil; daha kurumsal trader profilinin de zincire kaydığını gösteriyor. Trader’lar açısından doğru DEX seçimi, hedeflenen enstrüman, zaman dilimi, strateji tipi (maker/latency-arbitrage/taker trend takip) ve kampanya takvimi dörtgeninde verilmelidir. kriptomagic.com olarak, etkin maliyetinizi haftalık bazda hesaplayan bir “Perp DEX Net Cost” mini aracını izleyerek bps seviyesinde karar vermenizi öneriyoruz.
