Layer-2 Savaşları: Arbitrum, Optimism, Base ve Diğerleri Arasında Rekabet
Giriş: 2025’te L2’lerin dengeleri yeniden kuruluyor
Ethereum’un ölçeklenmesinde “rollup-merkezli” yol haritası netleştikçe rekabet, katman-2’lerin (L2) ürün stratejilerine, maliyet yapısına, teknik desantralizasyon adımlarına ve geliştirici deneyimine kaydı. 2025 itibarıyla Arbitrum, Base ve Optimism; TVL (kilitli değer), işlem hacmi ve geliştirici ilgisinin merkezinde. Buna, hızla büyüyen ZK-ekolü (zkSync, Scroll, Linea) eklenince tablo tam bir “L2 savaşları”na dönüştü. Bu yazıda, kriptomagic.com perspektifiyle güncel veriler ve gerçek dünya gelişmeleri ışığında, bu rekabetin temel hatlarını özetliyoruz. (Veri/çerçeve: L2BEAT, Optimism & Arbitrum teknik dokümantasyonları, Coinbase yatırımcı mektubu, EIP-4844 literatürü.)
TVL ve aktivitede manzara: Arbitrum ve Base önde, OP istikrarlı
TVL (Toplam Değer): L2BEAT’e göre Arbitrum One hâlen en yüksek TVS/TVL’e sahip; Base ise hızlı bir ivmeyle ikinci sırada. OP Mainnet daha düşük TVL ile fakat güçlü bir “OP Stack / Superchain” stratejisiyle ilerliyor. L2BEAT’in son tabloları, yaklaşık Arbitrum ~16,1 milyar $, Base ~14,0 milyar $, OP Mainnet ~2,7 milyar $ seviyelerini gösteriyor
Aktivite/TPS: 2025 boyunca Base’in kullanıcı ve işlem aktivitesi öne çıktı; zincirin aylık yüz milyonlarca işlem ve ~160 TPS’lere çıktığı dönemler görüldü. Bu ivme, Coinbase ürün hunileriyle (cüzdan/uygulama entegrasyonları) desteklendi.
Gelir ve ücretler: Dencun/EIP-4844 sonrası blob verisi sayesinde L2’lerin veri yayınlama maliyetleri dramatik biçimde düştü; bu da işlem ücretlerine geniş ölçekte yansıdı (birçok ağda %50–%90 arası düşüşler raporlandı). Bazı dönemlerde blob ücret piyasasının verimsizlikleri tartışılsa da genel eğilim maliyet düşüşü yönünde.
Teknik mimariler: OP Stack “Superchain” vizyonu vs. Arbitrum’un BOLD & Stylus hamleleri
Optimism / OP Stack: OP Stack modüler bir “zincir-yığını” yaklaşımı sunuyor; fault proof sistemi (izin gerektirmeyen itiraz kanıtları) OP Mainnet’te canlı ve Superchain’e (Base, Metal, Mode, Zora vb.) yayılacak şekilde planlandı. Bu, teknik desantralizasyonda kayda değer bir eşik.
Arbitrum / BOLD: Arbitrum ekosistemi, BOLD anlaşmazlık çözüm protokolüyle permissionless validation (izin gerektirmeyen doğrulama) aşamasına geçti. Topluluk oylamaları ve dokümantasyon, BOLD’un One/Nova’da etkinleştirildiğini ve doğrulayıcı çalıştırma sürecinin belirlendiğini ortaya koyuyor. Bu, gecikme saldırılarını azaltma ve güvenliği artırma iddiası taşıyor.
Arbitrum / Stylus: Stylus, Rust/C/C++ gibi WASM’a derlenen dillerle akıllı sözleşme yazımını mümkün kılıyor; Solidity ile çapraz çağrılar desteklenerek geliştiricilere daha geniş araç zinciri sunuluyor. 2025 sonbaharında güncellenen dokümanlar, Stylus’un üretim-odaklılığını ve EVM ile birlikte çalışan ikinci bir WASM VM’yi vurguluyor.
ZK ekolü (zkSync, Scroll, Linea): ZK-rollup tarafında zkSync’in Boojum prover mimarisi ve “Elastic Network/ZK Stack” yaklaşımı; Scroll’un 2025 yol haritası ve ağ yükseltmeleri öne çıkıyor. ZK zincirler, kesinlik (finality) ve kanıt tabanlı güvenlikte avantaj ararken, ücret/latency optimizasyonlarına devam ediyor.
Maliyet cephesinde EIP-4844 etkisi: “Blob çağı”
Dencun/EIP-4844, L2’lerin veri yayma maliyetlerini düşüren “blob” pazarını getirdi; kullanıcı ücretlerinde geniş ölçekli düşüş ve daha yüksek blok dolulukları görüldü. Akademik/analitik çalışmalar, erken dönemde blob ücret pazarında verimsizlikler ve blok paketlemede %70’e varan göreli ücret kaybı gibi sorunlara işaret etse de trend yapısal olarak L2’ler lehine. Sonuç: Mikroişlemler ve perakende senaryolar daha sürdürülebilir hâle geldi; L2’ler, L1’in güvenliğini devralırken kullanıcı deneyiminde ciddi atılım kaydetti.
Ürün stratejileri: Base’in “dağıtım” gücü, Arbitrum’un “çok amaçlı” ekosistemi, OP’nin “çok-zincirli” sistemi
Base: Coinbase uçtan uca entegrasyonları (cüzdan, borsa giriş akışları, kampanyalar) ile Base’e kesintisiz trafik sağlıyor. Coinbase’in 2025 Q3 yatırımcı mektubu, Base’in ölçek ve hızını, işlem başına gelir düşse de ağın genişlemeye devam ettiğini vurguluyor. Kurumsal-tüketici köprüsü Base için en büyük kaldıraç.
Arbitrum: “DeFi’den gaming’e, sosyal uygulamalardan kurumsala” kadar çok çeşitli dikeyler taşıyan bir ekosistem. BOLD ile güvenlik/desantralizasyon, Stylus ile geliştirici tabanını genişletme hedefleri, Arbitrum’u genel amaçlı bir L2 olarak konumluyor. TVL liderliği de bu geniş ekosistemin bir çıktısı.
Optimism / Superchain: OP Stack’i benimseyen zincirler (Base, Mode, Zora vb.) birlikte çalışabilir bir “çok-zincirli” evren kuruyor. Fault proofs, bu evrende “ağlar arası” güvenlik anlatısını güçlendirirken, geliştirici deneyimi tek bir yığın etrafında standardize oluyor.
Güvenlik ve desantralizasyon: “Stage” tartışmaları ve doğrulayıcılar
L2BEAT’in “project stages” sınıflandırması ve ağların kendi yol haritaları, izin gerektirmeyen doğrulama (permissionless validation), fault/validity proofs ve yönetim/upgrade yetkilerinin dağıtımını takip etmek için önemli oldu. OP Stack’in fault proofs’u ve Arbitrum’un BOLD’u, 2025’te “Stage 2” hedefine yaklaşan en kritik adımlar arasında. Arbitrum tarafında doğrulayıcı çalıştırma rehberleri yayımlandı; bu, topluluk katılımını artırmanın ön koşulu.
ZK dalgası: zkSync ve Scroll’un yükselişi
zkSync (Era/ZK Stack): Boojum prover ve “Elastic Network” vizyonu ile kurumların gizlilik/uyumluluk gereksinimlerine yanıt veren ürünleştirme adımları hızlandı. ZK kanıtlarının maliyeti ve gecikme metrikleri iyileştikçe, DeFi ve kurumsal ödeme çözümleri için cazibe artıyor.
Scroll: 2025’te yol haritası güncellemeleri ve ağ yükseltmeleriyle güvenlik ve ölçeklenebilirliğe odaklandı; “stage-1 zk rollup” hedefi ve köprü deneyimini iyileştiren dokümantasyon/rehberler dikkat çekti.
Ekosistem büyümesi: Teşvikler, airdrop’lar ve likidite
L2 projelerinin bir bölümü (özellikle yeni çıkanlar) TVL ve kullanıcı çekmek için airdrop/puan gibi teşvik mekanizmalarına başvurdu; Blast örneği, 2024’te kilit TVL çekişiyle manşetlere taşındı ve “native yield” anlatısını yaygınlaştırdı. Teşvikler, kısa vadede TVL/işlem hacmini büyütse de sürdürülebilirlik, geliştirici ve dApp çeşitliliği ile ölçülüyor.
Geliştirici deneyimi: Dil esnekliği, araç zinciri ve “RaaS”
Stylus ile Rust/C/C++ sözleşmeleri, OP Stack ile standartlaştırılmış bir yığın, ZK Stack/Elastic Chains ve RaaS (Rollup-as-a-Service) sağlayıcıları; 2025’te L2’lerin geliştirici giriş sürtünmesini azalttı. Hedef, “daha fazla dil, daha az maliyet, daha yüksek güvenlik/kanıt gücü” üçgeninde rekabet etmek.
Kriptomagic.com yorumu: 2025-2026 için senaryolar
- Çok-zincirli OP Stack evreni derinleşecek: Base’in dağıtım gücü ve OP’nin fault proofs yayılımı, geliştiricileri “aynı yığın, farklı hedef kitleler” mantığına çekecek.
- Arbitrum’un güvenlik artı geliştirici esnekliği (BOLD + Stylus), yüksek TVL’li “genel amaçlı L2” liderliğini korumasına yardım edebilir. Özellikle performans-kritik uygulamalar için Rust/C++ kapısı yeni bir dalga başlatabilir.
- ZK’lar kurumlara ve yüksek güvenlik isteyen dApp’lere daha çok nüfuz edecek; prover maliyetleri düştükçe ZK-yanlı ağlar pazar payını artıracak.
- Maliyet tarafı EIP-4844 sonrası kalıcı olarak düşük seyretse bile blob pazarındaki verimsizlikler dönemsel dalgalanma yaratabilir; L2’ler fiyatlamayı daha ince ayarlamak zorunda.
Hızlı karşılaştırma: Kimin güçlü yanı neresi?
- Arbitrum: TVL liderliği; geniş dApp yelpazesi; BOLD ile desantralizasyon; Stylus ile dil esnekliği.
- Base: Coinbase dağıtım kanalı; yüksek kullanıcı/işlem aktivitesi; OP Stack uyumu; kurumsal benimseme köprüsü.
- Optimism: Superchain vizyonu; OP Stack standardizasyonu; fault proofs ile Stage 2 hedefine ilerleme.
- zkSync / Scroll: ZK kanıt tabanlı güvenlik; prover/latency optimizasyonları; kurumlara yönelik gizlilik/uyumluluk anlatıları.
Yatırımcı ve geliştirici için çıkarımlar
- Geliştirici: Ürününüz yüksek performans ve yoğun hesaplama istiyorsa Stylus (Rust/C/C++) ciddi bir kaldıraç olabilir. “Tek yığın, çok ağ” stratejisiyle OP Stack hızlı pazarlar sunar. ZK tarafında uzun vadeli güvenlik/kurumsal talepler için zkSync/Scroll değerlendirilebilir.
- Likidite sağlayıcılar/DEX’ler: Düşük ücret ve yüksek kullanıcı trafiği, Base ve Arbitrum’u birincil hedef yapıyor. TVL/ücret döngüsü, airdrop/teşviklerden ziyade sürdürülebilir kullanım metrikleriyle okunmalı.
- Kurumlar: Cüzdan/uygulama onrampları, regülasyon ve marka gücü nedeniyle Base kurumsal pilotlarda öne çıkmaya devam edecek. ZK-tabanlı çözümler (gizlilik/uyumluluk) orta vadede daha fazla POC görebilir.
Sonuç
“L2 savaşları” artık yalnızca TVL veya anlık TPS yarışından ibaret değil: güvenlik (proof sistemleri), maliyet (blob piyasası), geliştirici deneyimi (dil/SDK/RaaS), dağıtım (CEX/wallet hunileri) ve ekosistem çeşitliliği aynı anda belirleyici. Arbitrum güvenlik ve esneklikte çıtayı yükseltirken, Base kullanıcı akışları ve büyüme dinamiklerinde tempo tutuyor; Optimism ise çok-zincirli Superchain vizyonunu teknik desantralizasyonla güçlendiriyor. ZK ekolü, kanıt temelli güvenliği ana akımlaştırarak rekabete yeni bir boyut katıyor. 2026’ya girerken, kazananlar maliyet + güvenlik + dağıtım + geliştirici deneyimi dörtgenini birlikte optimize edenler olacak.
