Gas Ücretleri Düşüyor mu? Ethereum ve Layer-2 Maliyet Analizi
Ethereum’un 2024’teki Dencun güncellemesiyle (EIP-4844/proto-danksharding) açılan yeni dönem, 2025 boyunca gas ücretlerinde gözle görülür bir düşüş getirdi. Bugün bir ETH transferinin ya da akıllı sözleşme çağrısının neye mal olduğu; L1 (Layer-1) üzerindeki anlık gwei seviyesi, L2’lerin (Layer-2) veri yayım maliyeti ve her bir rollup’ın verimliliğine göre değişiyor. Peki tablo gerçekten “ucuzluyor” mu? kriptomagic.com okurları için güncel veri ve eğilimlerle kapsamlı bir maliyet fotoğrafı çıkarıyoruz.
2025 Sonbaharı İtibarıyla L1 Gas: Anlıkta Rekor Düşükler, Aylık Ortalamada 1–2 gwei Aralığı
Piyasalar 2025 yazından bu yana Ethereum’da olağanüstü sakin bir gas rejimi görüyor. Anlık ölçümle 31 Ekim 2025 sabahı ortalama gas 0,1 gwei civarında seyretti; bu, basit transferlerin kuruşlarla ifade edilebildiği anlamına geliyor. Günlük/aylık ortalama seri ise Ekim ayı itibarıyla 1–2 gwei bandında. Bu fark, “anlık” ile “ortalama” metriklerinin ayrımını vurguluyor: zirveler ve dipler gün içinde genişleyebilir; fakat ay sonu ortalaması halen düşük seviyeyi teyit ediyor.
Neden Düştü? EIP-4844’ün “Blob” Çağı ve L2’lerin Verimliliği
Dencun ile gelen EIP-4844, L2’lerin Ethereum’a yazdığı veriyi “blob” adı verilen geçici veri bloklarında daha ucuz ve verimli şekilde taşımayı sağladı. Rollup’ların toplam maliyetinin büyük kısmını L1’e veri yazma oluşturduğu düşünülürse, bu mimari L2 işlem ücretlerini katlar düzeyinde aşağı çekti. 2025’te yayımlanan teknik değerlendirmeler, rollup kullanımının arttığı ve blob ücret piyasasının L2 maliyetlerini sistematik şekilde düşürdüğünü doğruluyor.
L2 Ücretlerinin Anatomisi: Yalnızca “L2 Gas” Değil, L1 Veri Ücreti de Var
Kullanıcı deneyiminde tek bir “işlem ücreti” görsek de L2 tarafında iki ana bileşen bulunur: L2’nin yerel yürütme ücreti ve işlemin toplu halde Ethereum’a yazılması için ödenen L1 veri ücreti (blob/L1 gas). Bu ikinci kalem, Ethereum’daki anlık temel gas fiyatına duyarlıdır. Bu yüzden L1 sakinleştiğinde L2’ler de hızla ucuzlar. Optimism ve Arbitrum teknik dokümantasyonları bu kompozisyonu açık biçimde tanımlar.
Bugünün Fiyat Etiketi: L2’lerde Transfer ve Swap Ne Kadar?
Anlık fiyatları toplayan gösterge panellerine göre büyük L2’lerde ETH transferi çoğunlukla kuruşlar düzeyinde; token swap’ları ise yine cent mertebesinde. Arbitrum, Optimism, Base, zkSync ve diğerlerinde “transfer” ile “swap” arasındaki fiyat farkı, özellikle L2 içindeki yürütme maliyetleri ve yazılan veri boyutundan kaynaklanıyor. L2 genel görünüm tablosu, ana ağdaki sakinlik sayesinde 2025 sonbaharında çok düşük ücretlere işaret ediyor.
Base Örneği: “Sub-cent” Ücret Hedefi ile 2025 Yol Haritası
Coinbase destekli Base, 2025’te “dünyayı on-chain’e taşımak” vizyonuyla işlem ücretlerini kuruş altına indirmek üzere agresif bir ölçeklenme planı açıkladı. Amaç; veri kullanılabilirliği (data availability) kapasitesini artırmak, istemci yürütmesini hızlandırmak ve hataya dayanıklılığı güçlendirerek saniyede yüz milyonlarca gas işleme hedefi. Bu, EIP-4844 sonrası dönemde L2’lerin ölçek hedeflerinin ücretlere nasıl yansıdığının somut bir örneği.
Kullanım Artışı: İşlem Hacmi Büyürken Ücret Nasıl Düşük Kalıyor?
“Ücretler düştü” kadar önemli bir soru da “düşük kalmaya devam eder mi?” Bazı ağlarda 2025 içinde rekor günlük işlem sayıları görülürken (örneğin Base’de Eylül 2025’te tek günde 14,4 milyon işlem), ücretler kalıcı olarak düşük seyretti. Bunun ardında; blob kapasitesinin genişlemesi, batch/veri sıkıştırma verimliliğindeki artış ve L2 istemci/sekanslayıcı iyileştirmeleri var. Ancak unutmayın: aşırı talep patlamalarında blob piyasası da sıkışabilir ve ücretler kısa süreli sıçramalar yapabilir.
Arbitrum ve Optimism: Ücret Mekanikleri Benzer, Uygulama Farkları Belirleyici
Her iki ekosistemde de toplam ücret; yerel yürütme + L1 veri yayımı toplamından oluşur. Arbitrum’un batch postlama raporlaması ve Optimism’in L1 veri ücreti hesaplama yöntemleri ayrıntıda farklılık gösterir; fakat kullanıcı açısından hissedilen şey benzerdir: L1 sakinleştiğinde, L2 daha da ucuzlar. Geliştiriciler için ise “veri boyutu” kritik metrik olmaya devam eder; çağrı kalıbınızı, event log’larınızı ve calldata hacmini optimize etmek doğrudan ücret düşürür.
zk-Rollup’lar ve Starknet: “Sub-cent” Vizyonu, STRK ile Ücret Ödeme ve Blobs
ZK tarafında Starknet, 2025 yol haritasında “sub-cent” (kuruş altı) ücret hedefi, STRK ile ücret ödeme ve blob tabanlı veri kullanılabilirliği vurgusunu öne çıkarıyor. Bu vizyon; kanıtlayıcı (prover) performans artışları, paralel yürütme ve blok paketleme gibi katmanlarla destekleniyor. ZK kanıtlarının daha hızlı/ucuz üretimi, özellikle yoğun DeFi/NFT dönemlerinde swap maliyetlerine doğrudan yansır.
“Ucuz Devir Bitti mi?”: Talep Şokları, NFT Mint’leri ve MEV Pencereleri
Ethereum ekosisteminde ücretler yapısal olarak düşse de, NFT mint’leri, popüler token lansmanları veya arbitraj fırsatları gibi talep şokları anlık sıçramalar yaratabilir. 2025 boyunca ortalamalar düşük seyrini korurken dahi, belirli saatlerde gas’ın birkaç katına çıktığı görüldü. Bu yüzden kullanıcılar; işlem zamanlaması, gas sınırı/öncelik ayarı ve mümkünse L2 seçimiyle “maliyet-odaklı yolculuk” planlamalı. Aksi halde “ucuz dönem”de bile pahalı bir anı yakalamak mümkün.
Geliştiriciler İçin Maliyet Düşürme Check-List’i
- Çağrı tasarımı: Gereksiz veri yazımlarını atın, calldata’yı küçültün; event’leri gerçekten ihtiyaç duyduklarınıza sınırlayın.
- Batch ve sıkıştırma: L2’nin sunduğu toplu gönderim ve sıkıştırma stratejilerinden maksimum faydalanın.
- Rollup seçimi: Uygulamanız “çok okuma/az yazma” mı yoksa “çok yazma” mı yapıyor? Kendi profilinize göre Optimistic ya da ZK tabanlı bir L2 daha verimli olabilir.
- Ücret tahmini API’leri: Anlık L1/L2 fiyatlarını izleyen orakllar/panellerle (ör. “fees” panelleri) işlem zamanlamasını otomatikleştirin.
Kullanıcılar İçin Pratik Stratejiler
- L2 tercih edin: Basit transferlerde çoğu büyük L2 kuruş seviyesinde kalıyor. Swap’larda da fark bariz.
- Yoğun saatlerden kaçının: Lansman/mint dönemlerinde beklemek çoğu zaman daha ucuza gelir.
- Öncelik ücreti (priority tip): L1’de düşük dönemlerde ekstra öncelik ödemek gereksiz olabilir; L2’lerde de eşdeğer ayarlarınızı düşürmeyi deneyin.
- Köprü maliyetlerini hesaba katın: L1↔L2 geçişleri bazı dönemlerde toplam maliyeti büyütebilir; mümkünse doğrudan L2 cüzdan akışlarını kullanın.
2025 Genel Resmi: Düşen Ortalama Ücretler, Genişleyen Kullanım
Veri derlemeleri; 2025’te Ethereum ortalama ücretlerinin 2024 Mart’ına kıyasla ciddi biçimde gerilediğini ve günlük gas gelirlerinin de belirgin biçimde azaldığını gösteriyor. Bu, zincir üstü faaliyetlerin L2’lere “kalıcı göçü” ve L1’in giderek mutabakat/yerleşim katmanına evrilmesiyle uyumlu. Ancak bu eğilim “ücretler hep aynı kalacak” anlamına gelmiyor; blob piyasasının dinamikleri, L1 talep dalgaları ve L2 tarafındaki tıkanmalar geçici sıçramalara kapı aralayabilir. Yine de büyük resimde, gas rejiminin “kalıcı ucuzluk” bölgesine demir attığını söylemek mümkün.
2026’ya Bakış: Pectra Ufku, DA Çözümleri ve Daha Fazla “Alt-Cent”
Önümüzdeki yıl; cüzdan deneyimini iyileştiren EOA/AA yakınsaması, veri kullanılabilirliği pazarı (DA) seçeneklerinin çoğalması ve istemci/sekanslayıcı optimizasyonlarının yaygınlaşması bekleniyor. Bu üçü bir araya geldiğinde; yoğun saatlerde bile “kuruş altı” ücretler daha istikrarlı hale gelebilir. Geliştiriciler, akıllı kontratlarını “veri ayak izi”ne odaklı optimize ettikçe, kullanıcı tarafında da daha sıkı bir maliyet disiplini oluşacaktır.
Sonuç: Evet, Düşüyor — Üstelik Yapısal Nedenlerle
- Bugünün fotoğrafı: Anlık L1 gas 0,1 gwei gibi tarihî düşükleri görebiliyor; aylık ortalamalar 1–2 gwei bandında.
- Mekanizma: L2 ücretlerini belirleyen “L1 veri yazımı” EIP-4844 sonrası çok daha ucuz; bu da swap/transfer maliyetlerini kuruşlara indirdi.
- Uygulama: L2’lerde transfer ve swap’lar çoğu zaman cent seviyesinde; Base/Arbitrum/Optimism/zkSync genelinde tablo benzer.
- Uyarı: Talep şokları geçici sıçramalar yaratabilir; işlem zamanlaması ve ağ seçimi hâlâ önemli.
- Gelecek: DA kapasitesinin büyümesi ve istemci iyileştirmeleriyle “sub-cent” hedefi daha geniş kullanıcı kitlesi için standartlaşabilir.
