Layer-2 Yarışı 2025: Arbitrum, Optimism, Base ve zkSync Analizi

Layer-2 Yarışı 2025: Arbitrum, Optimism, Base ve zkSync Analizi

Ethereum’un ölçeklenmesinde 2025, L2 ekosisteminin “büyük lig”e kesin olarak adım attığı yıl oldu. Artık yarış yalnızca daha düşük gas ücretleriyle sınırlı değil; merkeziyetsiz doğrulama (fault/fraud proofs), yazılım yığınlarının birlikte çalışabilirliği (OP Stack / ZK Stack), geliştirici deneyimi (WASM, bytecode eşdeğerliği) ve ekonomik sürdürülebilirlik (sequencer geliri, paylaşılan gelir modelleri) belirleyici. Bu kapsamlı analizde Arbitrum, Optimism (Superchain), Base ve zkSync’in 2025’teki konumunu; teknik mimari, yönetişim, metrikler ve geliştirici/ekosistem stratejileri açısından kıyaslayıp “kim, nerede, neden önde?” sorusuna veriye dayalı yanıt veriyoruz.

Kısa özet: TVL/TVS liginde Arbitrum birinciliğini koruyor. Optimism, Superchain ile birlikte “çok-zincirli gelir paylaşımı + standart yığın” modelinde ivme yakaladı. Coinbase destekli Base, kullanıcı sayısı ve işlem tarafında 2025’in en görünür çıkışını gerçekleştirdi. zkSync, Atlas yükseltmesiyle ZK yığınını kurumsal performans/latans seviyesine taşıyarak “yüksek TPS + hızlı kesinlik” iddiasını güçlendirdi. L2 sahnesi 2025 sonunda artık iki net kulvara ayrılıyor: OP Stack tabanlı optimistic süper-ekosistem ve ZK Stack/zkEVM tabanlı yüksek performanslı geçerlilik ispatı ekosistemi. z

1) Lig Tablosu: TVL/TVS, İşlem ve Kullanıcı Haritası

L2BEAT’in “Value Secured” sıralaması 2025’te tabloyu net çiziyor: Arbitrum One birinci, Base ikinci, OP Mainnet üçüncü; zkSync Era ise ilk 10 içinde yer alıyor. Bu, köprülenen ve yerel basılan varlıklarla toplam güvence değerine göre piyasanın sermaye tercihlerini gösteriyor. 

İşlem hacmi ve kullanıcı tarafında ise tablo farklılaşıyor. Optimism Superchain üzerinde 2025’in ilk yarısında 2,47 milyar işlem gerçekleşti; bunun %63,5’i (1,57 milyar) ile Base açık ara lider. Ayrıca Superchain’in H1 2025 “ekosistem GSYH’sı” (uygulama geliri toplamı) 396,5 milyon $ ve 34 OP Chain’e ölçeklenmiş durumda. Bu veriler, bir yandan Base’in kullanıcı/işlem hakimiyetine, diğer yandan Optimism’in çok-zincirli gelir paylaşımının ölçeklenmesine işaret ediyor. 

Toplulaştırılmış Superchain metrikleri resmi panolarda “30+ zincir” seviyesine ulaşmış görünüyor. Zincir sayısının artışı, OP Stack’in “aynı çekirdek yazılım, farklı ağlar” vizyonunu ticarî olarak doğruluyor. 

2) Arbitrum: BoLD ile İzin­siz Doğrulama, Stylus ile Çok-Dilli VM

Arbitrum 2025’te iki temel eksende ayrıştı:

• BoLD (Bounded Liquidity Delay): Optimistic rollup’ların zayıf noktası olan “kim doğruluyor?” tartışmasına izin­siz doğrulama ve yeni bir anlaşmazlık (dispute) protokolüyle yanıt veriyor. BoLD, yılın başında mainnet dağıtımıyla duyuruldu; sonbaharda yayımlanan teknik dökümanlar, Arbitrum One ve Nova üzerinde aktif olduğunu doğruluyor. Bu, Arbitrum’un güvenlik ve merkeziyetsizlik düzeyini “operasyonel gerçekliğe” taşımaya dönük kritik bir adım. 
• Stylus (WASM + EVM yan yana): 2024’te mainnet’e çıkan Stylus, Rust/C/C++ gibi dillere doğal kapı aralıyor; EVM’e yan-yana çalışabilen WASM sözleşmeleriyle çift VM modelini üretim ortamına taşıdı. Geliştirici deneyimi ve performans/ücret metrikleri açısından Arbitrum’u farklılaştıran başat teknik unsur hâline geldi. 2025’te araç zinciri/SDK olgunlaşması sürüyor. 

Ne anlama geliyor?

• Güvenlik/merkeziyetsizlik: BoLD, kanıt oyununu (fraud proof) daha açık ve katılımcı kılarak “Stage 2” seviyesine gidişte çıtayı yükseltiyor.
• Geliştirici tabanı: Stylus ile “solidity dışı” geliştiriciler için düşük eşik ve yüksek performans sunuluyor; özellikle oyun, yüksek frekanslı DeFi, hesap soyutlama ve geleneksel yazılımcı havuzlarının L2’ye çekilmesi açısından stratejik. 

3) Optimism: Superchain, Fault Proofs ve Paylaşımlı Ekonomi

OP Stack; OP Mainnet, Base, Unichain, Celo L2 gibi birçok ağı tek bir standart altında birleştirerek Superchain vizyonunu hayata geçiriyor. 2024’te Interactive Fault Proofs OP Mainnet’te etkinleştirilerek “teknik merkeziyetsizlik” basamağında kritik eşik geçildi; 2025’te feature-complete fault proofs testnetlerde standart hâline getirildi ve Stage 2 Superchain hedefinin altyapısı güçlendirildi. 

Ekonomik model tarafında, OP Stack gelir paylaşımı (ör. sequencer geliri/profit payı) ile sürdürülebilirliği destekliyor. H1 2025’te Superchain’in uygulama gelirinin büyük kısmı Base + OP Mainnet’ten geldi; Uniswap, Aerodrome ve Circle ilk üçte. Bu metrikler, uygulama katmanında gerçek işlem ekonomisinin oluştuğunu gösteriyor. 

Ağ yükseltmeleri düzenli takvimle ilerliyor (Bedrock sonrası ardışık sürümler; 2025 “16/16a” dalgası). Bu yaklaşım, zincirler arası uyumluluğu sürdürürken yeni özelliklerin güvenli aktivasyonunu sağlıyor. 

Ne anlama geliyor?

• Standart + ağ etkisi: OP Stack, “tekil L2” yerine “paylaşımlı altyapı üzerinde çok L2” stratejisini kazandırdı.
• Geliştirici/girişimci için: Bir OP Chain başlatmak, var olan araç zincirleri ve dokümantasyon sayesinde düşük işlem ve entegrasyon maliyeti ile mümkün.

4) Base: Kullanıcı ve İşlemde 2025’in Yıldızı

Coinbase’in desteklediği Base, 2025’te kullanıcı ve işlem metriklerinde en keskin sıçramayı yaptı. Superchain raporuna göre işlemlerin %63,5’i Base üzerinde; DEX spot hacmi ve sequencer geliri gibi kalemlerde de liderlik dikkat çekiyor. Bu, on-ramp/off-ramp (fiat geçitleri), cüzdan deneyimi ve Coinbase’in geniş kullanıcı tabanıyla kurduğu doğrudan akış etkisinin somut çıktısı. 

Ayrıca Base’in 2025 hedefleri TVL/varlık büyütme ve kitle genişletme üzerine kurulu. Yıl içinde 25 milyon kullanıcı ve 100 milyar $ varlık gibi iddialı hedefler kamuya açık söylemlerde paylaşıldı; yıl ortası ölçümleri günlük aktif adreslerde yeni rekor seviyeleri işaret etti. Bu vizyon, perakende + kurumsal akışın aynı L2 üzerinde ölçeklenmesi senaryosunu kuvvetlendiriyor. 

L2BEAT verileri Base’in TVS liginde ikinciliğe yükseldiğini gösteriyor; OP Stack standardizasyonunun meyvesi olarak uygulama çeşitliliği ve stablecoin akışı büyüyor. 

Ne anlama geliyor?

• Kitle benimsemesi (adoption): Fiat geçitleri + basit UX, L2 kullanımını “erken benimseyenlerden” ana akıma taşıyor.
• Gelir paylaşımı: Superchain modeli sayesinde Base’in sequencer ekonomisi, Optimism kolektifine de geri besleme sağlıyor. 

5) zkSync: Atlas ile ZK Yığınının Hız ve Kesinlik Sıçraması

zkSync, 2025’te Atlas yükseltmesiyle yüksek TPS (15k+ sürdürülebilir) ve Airbender ile ~1 saniyeye inen ZK kesinliği iddiasını ortaya koydu. Atlas; yüksek performanslı sıralayıcı, RISC-V tabanlı hızlandırılmış ispatlayıcı ve bytecode düzeyinde EVM eşdeğerliğine giden yol haritasını bütünleştiriyor. Bu, kurumsal/finansal iş yükleri ve gerçek-zamanlı uygulamalar için kritik. 

zkSync’in kurumsal odaklı ZK Stack stratejisi, “özel gizlilik/uyum katmanı” seçenekleriyle bankacılık ve büyük ölçekli işletmeler için uyumluluk dostu dağıtımları hedefliyor. 2025 yol haritasında geliştirici deneyimi (LLVM, VS Code debug) ve zincirler arası birlikte çalışabilirlik de öne çıkıyor.

Ne anlama geliyor?

• Performans/latans: Yüksek TPS + hızlı kesinlik, ödeme, borsa, oyun gibi düşük gecikme isteyen dikeylerde ZK’yı öne çıkarıyor.
• Kurumsal uyum: ZK Stack’in “gizlilik + uyum” yaklaşımı, MiCA sonrası kurumsal tokenizasyon/RWA tarafında ilgi çekiyor.

6) Stratejik Kıyas: Kimin Üstünlüğü Nerede?

• TVL/TVS ve mevcut DeFi likiditesi: Arbitrum hâlâ birinci ligde. Güçlü DeFi yerleşimi ve Stylus ile genişleyen geliştirici kitlesi, zincirin “likidite + performans” dengesini koruyor. 
• Çok-zincir standardizasyonu ve birlikte çalışabilirlik: Optimism Superchain modelinin en güçlü vitrini Base. Tek yığın (OP Stack) üzerinde farklı kullanım durumları, birlikte ölçekleniyor; fault proofs ve yükseltme takvimi güvenlik/uyumluluk çıtasını yükseltiyor.
• Kitle erişimi ve uygulama ekonomisi: Base’in kullanıcı/işlem liderliği, L2’yi “on-chain ana akım”a yaklaştırıyor; stablecoin ve perakende odaklı akışlar büyüyor. 
• Performans/kesinlik ve kurumsal kullanım: zkSync (Atlas), yüksek TPS ve hızlı kesinlik ile ZK yığınını gerçek-zamanlı finans/ödemeler seviyesine yaklaştırıyor; kurumsal uyum özellikleri ayrışıyor. 

7) Geliştiriciler ve Projeler İçin 2025–2026 Yol Haritası

• Oyun ve yüksek frekanslı DeFi: Arbitrum Stylus (WASM) + BoLD ile, düşük ücret ve çok-dilli yazılım ekibi erişimi arayan projeler için güçlü bir aday. 
• Çok-ağlı büyüme ve gelir paylaşımı: OP Stack/Superchain üzerinde “L2 başlatma” veya Base’e konuşlanma, ekosistem fonları ve kullanıcı akışı açısından cazip. Yükseltme takvimi ve fault proofs, güvenlik çıtasını yükseltiyor. 
• Kurumsal/RWA ve gizlilik: zkSync Atlas + ZK Stack, yüksek TPS ve gizlilik/uyum gerektiren bankacılık, ödeme, menkul kıymetleştirme/RWA projeleri için doğrudan eşleşiyor

8) 2025 Sonu İçin Net Çıkarımlar (kriptomagic.com yorumu)

1. Pazar payı: Sermaye (TVS) hâlâ Arbitrum’da derinleşiyor; bu, DeFi’nin yerleşikliği ve geliştirici tabanının olgunluğu ile uyumlu.
2. Ağ etkisi: Optimism Superchain ve Base, kullanıcı-işlem ölçeğinde 2025’in kazananı. Çok-zincirli gelir paylaşımı ve OP Stack standardı, uygulama ekonomisini büyütüyor. 
3. Teknik ayrışma: zkSync, Atlas ile kurumsal ölçekte ZK performansını sahaya sürdü; düşük latanslı kesinlik, finansal uygulamalara rekabet avantajı sunuyor. 
4. Gidişat: 2026’ya girerken iki ana eksen net: (a) OP Stack merkezli çok-zincir “ekonomi ağı”, (b) ZK Stack merkezli yüksek performanslı, gizlilik/uyum dostu ağlar. Projelerin seçiminde hedef kitle + regülasyon gereksinimi + performans profili belirleyici olacak.

SSS: “Hangi L2’de başlatmalıyım?”

• Perakende kullanıcı ve hızlı büyüme hedefliyorsanız: Base/OP Stack üzerinde başlamak; CEX köprüsü, cüzdan akışı ve Superchain fon/teşvikleri nedeniyle mantıklı. 
• Yüksek performans + hızlı kesinlik gerekiyorsa: zkSync (Atlas); özellikle ödeme/finans ve gerçek-zamanlı oyun. 
• Derin likidite + geniş EVM ekosistemi arıyorsanız: Arbitrum; BoLD + Stylus ile güvenlik/performans ve geliştirici havuzu avantajı. 

Son söz: 2025; Layer-2’lerin “teknik vaat”ten ekonomik gerçekliğe geçtiği yıl olarak tarihe geçiyor. Arbitrum, Optimism, Base ve zkSync; her biri kendi “oyun planı”yla farklı dikeylerde liderlik kovalıyor. 2026’ya girerken kazanan; yalnız TVL’i değil, kullanıcıyı elde tutmayı, gelir paylaşımını ve regülasyon-uyum + performans dengesini bir arada sunabilen taraf olacak. Bu yarışı kriptomagic.com olarak yakından izlemeye devam edeceğiz.