Giriş: Kripto cüzdanların “uygulamaya” dönüşümü
Kripto dünyasında cüzdanlar artık yalnızca özel anahtar saklayan araçlar değil; abonelikleri yöneten, ödemeleri planlayan, çok adımlı güvenlik politikalarını uygulayan “uygulamalar” hâline geliyor. Bu dönüşümün iki temel itici gücü var: MPC (Multi-Party Computation) ve Hesap Soyutlama (Account Abstraction – ERC-4337). MPC, özel anahtar yönetimini parçalayarak tek noktadan gelebilecek hataları ve saldırıları azaltırken; ERC-4337, akıllı cüzdan mantığıyla işlemleri programlanabilir politikalar üzerinden çalıştırıp kullanıcı deneyimini kökten iyileştiriyor. Bu haber/rehber yazıda, iki yaklaşımın nasıl bir araya geldiğini, geliştiricilere ve işletmelere açtığı yeni olanakları ve 2025 perspektifinde benimsenmesi gereken en iyi uygulamaları, kriptomagic.com okurları için derliyoruz.
Temeller: EOA’dan SCA’ya (Akıllı Sözleşme Hesapları)
Klasik Ethereum hesabı olan EOA (Externally Owned Account), bir özel anahtar ile imzalanan işlemlerden oluşur. Bu model:
- Tek anahtara bağımlıdır.
- Kurtarma ve çok faktörlü onay gibi özellikler doğal olarak yoktur.
- Kullanıcıların gas ödemesi için her ağda yerel coin (ETH vb.) tutmasını zorunlu kılar.
SCA (Smart Contract Account) tarafında ise hesap, kodla tanımlanır. İmzalama kuralları, harcama limitleri, bekleme süreleri, çoklu onay, cihaz tabanlı politikalar veya sosyal kurtarma mantığı akıllı sözleşme içinde tanımlanır. ERC-4337 burada devreye girer ve SCA’ların EOA’lar gibi çalışmasını sağlayan, düğüm seviyesinde değişiklik gerektirmeyen bir mimari sunar.
ERC-4337’nin yapıtaşları: UserOperation, Bundler, EntryPoint, Paymaster
- UserOperation: Kullanıcının imzalı “niyet” paketidir. Klasik bir transaction değil; bir işlemi gerçekleştirmek için gereken verileri barındırır.
- Bundler: Birden fazla UserOperation’ı toplayıp zincire ileten, madencinin/validatörün yaptığına benzer rolü üstlenen aktördür.
- EntryPoint: Tüm akıllı cüzdanların işlemlerini standart bir kapıdan geçiren sözleşme. Doğrulama, yürütme ve failure mantıkları burada merkezi bir arayüz üzerinden yönetilir.
- Paymaster: Kullanıcıların gas ücretlerini sponsor edebilen veya farklı varlıklarla (örneğin stablecoin) gas ödemelerine aracılık eden aktör. DApp içi “ilk kullanım ücretsiz” kampanyaları, abonelikler ya da kurumsal kullanımda masraf merkezi mantığı paymaster ile kolaylaşır.
Bu bileşenlerin toplam etkisi: cüzdan deneyimi uygulamalaşıyor. Uygulama geliştiricileri, “işlem nasıl imzalanır ve ödenir?” sorusunu kullanıcıya yüklemeden, akışları kendi mantıklarına göre kurgulayabiliyor.
MPC nedir? Neden hâlâ anahtar yönetimi konuşuyoruz?
MPC (Multi-Party Computation), tek bir özel anahtar yerine, anahtar payları (shard) arasında imzalama işlemi yapılmasını sağlar. Tek cihaz/tek dosya riski kalkar; bir pay ele geçirilirse bile tüm anahtara hükmedilemez. MPC, özellikle:
- Kurumsal gözetim ve politika gerektiren ortamlarda,
- Çok cihazlı (telefon-tablet-donanım modülü) güvenlik kurgularında,
- Siber olaylara hızlı tepki (paylardan birini dondurma/değiştirme) gereken senaryolarda
ön plana çıkar.
MPC ile çoklu imza farklıdır: Çoklu imzada zincir üstünde N-of-M kuralı görünür. MPC’de ise zincir tek bir imza görür; çoklu hesap imzası zincir dışında, kriptografik olarak üretilir.
MPC + AA birleşimi: “Akıllı” imza ve “akıllı” politika
MPC, imzalama katmanını esnek ve güvenli kılarken, ERC-4337 imza sonrasındaki iş kuralını programlanabilir yapar. Birlikte kullanıldığında:
- Çok katmanlı güvenlik: Örneğin imza için “telefon + donanım modülü + bulut payı” gerekirken, cüzdan sözleşmesinde harcama limiti, coğrafi kısıt, saat aralığı, farklı token için farklı onay akışı gibi politikalar çalıştırılır.
- Cihaz kaybında sağlam kurtarma: MPC payları revize edilir; sözleşme tarafında sosyal kurtarma/süre kilidi gibi guard’lar devrededir.
- Gas ve ücret yönetimi: Paymaster ile ilk işlemler sponsore edilir; kullanıcı işlem ücretiyle uğraşmadan onboarding tamamlar.
- Kurumsal uyum: İK/Finans onay adımı, tedarikçi limitleri, harcama etiketleri gibi kurallar kodlandığı için denetlenebilirlik artar.
Kullanıcı deneyimi: Web2 benzeri akışlar artık mümkün
- E-posta/Telefon ile giriş + sihirli bağlantı: MPC payı cihazlara dağıtılır, akıllı cüzdan sözleşmesi açılır, kullanıcı seed görmeden kullanıma başlar.
- Parola sıfırlama benzeri sosyal kurtarma: Belirlediğiniz “güvenilir kişiler”, bekleme süresi sonunda erişimi açar.
- Abonelik ve taksitli ödeme: Sözleşme belirli periyotlarda ödemeyi tetikler; üst limit/iptal hakkı sözleşmede.
- Gas’siz ilk deneyim: Paymaster sponsorluğuyla ilk transferler; “uygulamayı dene” bariyeri kalkar.
- Uygulama içi kural motoru: “50 USDC üzeri ödemeleri iki cihaz onayı olmadan gönderme” gibi guard’lar.
Bu akışlar, kriptomagic.com okurlarının sahada en çok ihtiyaç duyduğu “ilk 60 saniyede değer” problemini çözer: Kullanıcı seed görmeden varlık gönderebilir, NFT mint edebilir, dApp’te işlemi tamamlayabilir.
Geliştirici perspektifi: Mimarinin kritik kararları
- Cüzdan sözleşmesi tasarımı
- Modüler doğrulama: Gelecekte eklenecek kimlik/doğrulama faktörleri için esnek taslak.
- Guardian/Social Recovery: Zaman kilidi, guardian sayısı, devreye alma/çıkarma mantığı.
- Politika katmanı: Harcama limiti, varlık/kontrat bazlı kısıtlar, velocity limitleri.
- MPC orkestrasyonu
- Pay dağılımı: Cihaz + güvenli donanım (HSM/TEE) + bulut kombinasyonu.
- Erişim geri alma: Kaybolan cihaz payı nasıl iptal/yeniden çıkarılır?
- Olay günlüğü: Her imza denemesi ve politika sonucu audit log’lara yazılmalı.
- 4337 altyapısı
- Bundler seçimi ve izleme: Gecikme/success oranı, maksimum paket büyüklüğü.
- Paymaster politikaları: Hangi işlemler sponsore edilir, kötüye kullanım nasıl engellenir?
- Simülasyon/ön doğrulama: simulateValidation ve hata geri dönüşlerinin UX’e taşınması.
- Çok zincir & çok token
- Hesap soyutlamayı destekleyen L2’lerde aynı sözleşme mantığını çalıştırmak.
- Gas soyutlama: Stablecoin ile ücret, veya kampanya bazlı sponsorluk.
- Adres taşınabilirliği ve zincirler arası tutarlılık.
Güvenlik: Tehdit modeli ve test stratejisi
- Tehdit yüzeyi: Cihaz hırsızlığı, SIM değişimi, e-posta ele geçirme, clipboard enjeksiyonu, kötü niyetli dApp istekleri, front-running.
- Kurtarma suiistimali: Guardian’ların birleşip bekleme süresini kötüye kullanması. Çözüm: çoklu guardian + farklı temas kanalları + uzun bekleme.
- Paymaster saldırıları: Sponsor bütçesinin boşaltılması. Çözüm: whitelist’li dApp/kontrat listesi, işlem başına üst limit, risk motoru.
- Zincir üstü doğrulama hataları: Sözleşme doğrulama/çekim kuvveti testleri, formel doğrulama araçları, bağımsız denetim.
- Güncelleme riskleri: Yükseltilebilir sözleşmelerde admin anahtarı güvenliği, acil durdurma (pause) mekanizması ve şeffaf değişim günlüğü.
En iyi uygulamalar:
- Üretim öncesi kaos testleri (farklı bundler/paymaster senaryoları).
- Cihaz çeşitliliği: Android/iOS farklı donanım güvenlik modüllerine göre MPC pay dağılımı.
- KÖK anahtar yok yaklaşımı: Tek bir “her şeyi açan” anahtar barındırmamak.
- İmza niyeti önizlemesi: Kullanıcıya okunabilir “neye izin veriyorum?” ekranı.
- Webhook/Push denetimi: Büyük transferlerde bağımsız kanal uyarısı ve manuel onay.
İş modeli: Maliyet, gelir ve KPI’lar
- Maliyet kalemleri: Bundler hizmeti, paymaster sponsorluk bütçesi, MPC bulut/HSM maliyeti, denetim/test.
- Gelir modelleri:
- Abonelik/ücretli plan (kurumsal politika motoru, ek guardian slotları).
- İşlem bazlı servis ücreti (düşük, şeffaf, tavanlı).
- B2B entegrasyon (fintek, borsa, oyun/DePIN uygulamaları için beyaz etiket cüzdan).
- KPI örnekleri: İlk gün aktivasyon oranı, 7/30 günlük elde tutma, gas’siz ilk işlem tamamlama oranı, sosyal kurtarma başarı oranı, yüksek riskli işlemde ikinci faktör onay oranı.
kriptomagic.com için içerik üreten ekipler, bu KPI’ları ürün metrik panellerine taşıyarak içerik-ürün uyumunu (content-product fit) takip edebilir: “Hangi rehber sonrası cüzdanda aktivasyon sıçradı?” gibi sorular yanıtlanır.
2025’te neler öne çıkıyor? (Yol haritası ve trendler)
- Niyet tabanlı işlemler (intents): Kullanıcı “sonucu” tarif eder, en iyi rota/kompozisyon arka planda bulunur. Akıllı cüzdan bu niyeti politika süzgecinden geçirir.
- Üst katman kimlik: Cüzdanlar, veriye erişimi ve gizliliği politika temelli yöneten anonim kimlik katmanlarıyla birleşiyor (ör. “bu dApp’e sadece bu cüzdanın yaş/doğrulama bilgisini kanıtlayan minimal veriyi sun”).
- Kurumsal AA: Hazine yönetimi, tedarikçi ödemeleri, bordro/masraf süreçleri; paymaster ile gas yönetimi ve MPC ile imza politikaları birleşiyor.
- Mobil-öncelikli güvenlik: Cihaz biyometrisi + TEE destekli MPC, kullanıcıya fark ettirmeden ikinci faktör oluyor.
- L2 yayılımı ve ücret optimizasyonu: AA dostu L2’ler, sponsorlu işlemleri ucuzlatıp ilk deneyimi iyileştiriyor.
Uygulama planı: 30 günde üretime çıkmak için adım adım
- Hafta 1 – Tasarım & Tehdit Modeli: Kullanım senaryıları, guardian politikaları, paymaster kuralları, risk kabul kriterleri.
- Hafta 2 – PoC: Basit bir ERC-4337 uyumlu cüzdan sözleşmesi, temel MPC akışı (telefon + bulut payı), test ağında bundler bağlantısı.
- Hafta 3 – UX & Kurtarma: Gas’siz ilk işlem, sihirli bağlantı, sosyal kurtarma, readable izin ekranları, telemetry.
- Hafta 4 – Sertifikasyon & Gözden Geçirme: Denetim, izleme panelleri, limitler, olay müdahale kitapçığı, felaket senaryosu tatbikatı.
Bu planla MVP seviyesinde bir akıllı cüzdan, gerçek kullanıcıların eline değer sunacak hâle gelebilir.
Sonuç: Güvenlikten ödün vermeden sürtünmesiz UX
MPC, imzalamayı çok taraflı ve esnek hâle getiriyor; ERC-4337 ise bu imzanın anlamını politika ve programlanabilirlik ile güçlendiriyor. Son kullanıcı açısından şifre/seed yorgunluğu azalırken, işletmeler denetlenebilir ve kurallı ödeme akışlarına kavuşuyor. 2025’te benimsenen uygulamalar; gas’siz ilk deneyim, sosyal kurtarma ve niyet tabanlı işlemlerle Web2’ye yakın bir akış yakalıyor. Yolun sonunda cüzdan, “anahtar yöneticisi” değil, kullanıcı lehine kararlar alabilen bir uygulama kimliğine bürünüyor. kriptomagic.com olarak izlemeye devam ediyoruz.
