Aşağıdaki kapsamlı rehber, “restaking” ve “likit staking (LST/LRT)” dünyasında getiriyi artırırken riski yönetmek isteyenler için kriptomagic.com editöryel standartlarına göre hazırlanmıştır. Güncel kavramlar, 2024–2025 dönemindeki kilit gelişmeler ve sektörün tartıştığı güvenlik başlıklarıyla zenginleştirilmiştir. EigenLayer ana ağ lansmanı, AVS ekosistemi, likit restaking token’ları ve getiri-risk optimizasyonu gibi konular güncel verilerle açıklanır.
Restaking & Likit Staking Rehberi: Getiri–Risk Dengesi Nasıl Kurulur?
1) Temel Tanımlar: Staking, Likit Staking, Restaking
Staking, Ethereum’un Hisse İspatı (PoS) düzeninde doğrulayıcıların ağa güvenlik sağlayıp ödül kazandığı mekanizmadır. Doğrudan 32 ETH ile validatör olmak veya havuzlar/kurumsal hizmetler üzerinden katılmak mümkündür; hatalı davranışlarda “slashing” riski vardır. Ortalama getiriler, katılım oranı ve MEV dinamiklerine bağlıdır
Likit staking (LST), stake ettiğiniz ETH karşılığında stETH, rETH, cbETH gibi zincir üzerinde dolaşabilen bir temsil tokenı almanızı sağlar. Böylece hem staking ödülü kazanır hem de DeFi’de likiditeyi korursunuz (teminat verme, getiri stratejileri vb.). Likit restaking (LRT) ise bu LST’leri veya doğrudan ETH’yi EigenLayer gibi bir katman aracılığıyla AVS (Actively Validated Services)’lerde yeniden teminat olarak değerlendirip ek ücret/ödül yakalamayı hedefler.
Restaking’in çekirdeği, Ethereum’un ekonomik güvenliğini yeni hizmetlere “paylaştırma” fikridir: AVS’ler (ör. veri erişilebilirliği, oracle/kehanet hizmetleri, sıralayıcılar, middleware) kendi token ekonomisini kurup yıllarca güven biriktirmek yerine, ETH’nin yerleşik güvenliğini kiralar. Bu yaklaşım Ethereum güvenliğini “çok amaçlı” bir sermayeye dönüştürür; ancak sistemik risk tartışmalarını da beraberinde getirir.
2) 2024–2025 Döneminin Kısa Özeti: Neler Değişti?
- EigenLayer & EigenDA ana ağ: Restaking altyapısının yaygınlaşmasını başlatan dönüm noktasıdır; AVS modelini pratikte kullanıma açtı.
- AVS büyümesi ve TVL: 2025’te restaking, DeFi’nin “güvenlik hizmetleri pazarı” tezini somutlaştırdı; likit restaking protokolleri ve LRT’ler hızla çeşitlendi.
- ETH staking tarafı: 2025 Q3 sonunda yaklaşık üçte birlik arzın stake edildiği raporlandı; getiri oranları talebe ve MEV koşullarına göre dar bantta seyretti. Bu, restaking ek getirilerinin neden cazip göründüğüne dair bir arka plan sunuyor.
3) Likit Restaking Token (LRT) Ekosistemi: Hangi Oyuncular Öne Çıkıyor?
LRT’ler, LST veya ETH’yi restake eden kullanıcılara ikincil bir likidite katmanı sağlar (ör. ezETH – Renzo, eETH – ether.fi, rsETH – KelpDAO). Bu token’lar DeFi’de teminat olarak kullanılabildiği için yığılmış (stacked) getiriler yaratabilir; fakat fiyat sapması (depeg), teminat kalitesi, itfa koşulları ve AVS risk yayılımı gibi yeni riskleri de içeri taşır. Pazar payları ve listelemeler gün gün değişir; LRT seçerken i) AVS’lerin kalitesi, ii) operatör (node) çeşitliliği, iii) itfa/çözümleme yolları ve iv) DeFi entegrasyon kapsamı mutlaka incelenmelidir.
4) Vitalik’in Uyarısı ve Sistemik Risk Tartışması
Ethereum kurucu ortağı Vitalik Buterin, 2023’ten beri “consensus’u aşırı yüklemeyin” prensibini vurguluyor: Ethereum doğrulayıcı kümesini başka amaçlarla yeniden kullanmak (low-risk) ile ağın sosyal konsensüsünü dış protokollerin anlaşmazlık çözümü için “devreye sokmak” (high-risk) arasında fark var. Restaking, tasarımı itibarıyla birinci yola yakın olmalı; aksi hâlde bir AVS arızası tüm ağa siyasal/teknik baskı bindirebilir. Bu da “paylaşılan güvenlikten” paylaşılan kriz ihtimaline kayabilir.
Sonuç: Restaking, yenilik – getiri tarafında güçlü; fakat yapılandırılmamış risklerin ağ geneline bulaşmaması için çizgilerin net kalması şart. Bu denge, hem protokol tasarımcıları hem de kullanıcılar için 2025’te en kritik konu.
5) Getiri Bileşenleri: “Çifte Getiri” Neyi İfade Eder?
Birincil getiri, Beacon zincirindeki temel staking ödülü + MEV geliridir. İkincil getiri, restaking ile AVS ücretleri (veya AVS’in token teşvikleri) şeklinde gelir. LRT kullandığınızda, bu getiriler token ekonomisi ve DeFi kullanımından kaynaklanan ek prim/iskonto ile birleşebilir (ör. likidite madenciliği, teminat verimi, ödül biriktirme sıklığı). Gerçekleşen net getiri, şu dört parametreye son derece duyarlıdır:
- AVS güvenliği ve ücret modeli (sürdürülebilir mi?),
- Operatör performansı (uptime, slash geçmişi),
- LRT’nin piyasa fiyatı ve itfa mimarisi (depeg riski),
- DeFi stratejinizin kaldıraç & likidasyon profili (teminat faktörleri)
6) Başlıca Riskler: “Gizli Korelasyonlar” ve Zincirleme Etkiler
- Slashing ve Çapraz-Ceza: Bir validatör/operatör hem Ethereum’da hem AVS’lerde yükümlülük taşırken hata yaptığında çapraz etkili cezalara yol açabilir. Operatör çeşitlendirmesi ve gözetimli risk limitleri bu nedenle kritik.
- Likidite & Depeg Riski (LRT/LST): LRT’ler ikincil piyasada primi/iskontosu olan varlıklardır. Belirli dönemlerde talep-arz dengesizliği veya itfa tasarımındaki darboğazlar fiyat sapması yaratabilir. Piyasa oynaklığında teminat oranı ve likidasyon eşiği yönetimi hayati.
- AVS Kalitesi ve Yönetişim: AVS’nin kod kalitesi, oracle/DA/sıralayıcı tasarımı ve güncelleme süreçleri; teknik borç veya çatal (fork) baskısı üretirse risk katlanır. Due diligence yapılmadan “yüksek APY” için varlık bağlamak sakıncalı.
- Sosyal Konsensüs Aşırı Yükü: Ağın “hakem” rolünün zincir dışı anlaşmazlıkları çözmeye zorlanması, Ethereum’un tarafsızlık/indirgenmiş güven ilkesiyle çelişebilir.
7) Adım Adım Strateji: Getiri–Risk Dengesini Kurmak
A) Varlık Tabanı ve Amaç
- Portföyünüzdeki ETH/LST oranını, nakit akımı hedefi ve volatilite toleransı ile hizalayın. Kısa vadeli nakde ihtiyaç varsa, tek yönlü kilitlenme içeren stratejileri sınırlayın.
- Kurumsal okurlar için: hazine politikası, muhasebe sınıflandırması (gerçeğe uygun değer vs.), karşı taraf limiti, itfa penceresi ve operasyonel ayrıştırma (multi-sig, MPC) kriterleri baştan yazılı hale getirilmeli.
B) Operatör ve AVS Seçimi
- Operatör: Coğrafi dağılım, istemci (client) çeşitliliği, geçmiş kesinti/ceza sicili, izleme altyapısı, SLO/SLA taahhüdü.
- AVS: İş modeli (ücretler), güvenlik kanıtı, denetim raporları, incident geçmişi, acil durdurma (circuit breaker) ve yükseltme prosedürü. “En yüksek APY” yerine risk-ayarlı getiri kıstasını kullanın.
C) LST/LRT Seçimi ve DeFi Entegrasyonu
- İtfa kuralları (doğrudan/indirekt), teminat katsayıları, havuz derinliği, fiyat beslemeleri.
- Çapraz risk: Aynı operatör/AVS’ye fazla maruz kalmayın. LRT’ler arasında korelasyon yüksektir; “çeşitlendirme” sadece isim bazında değil altyapı ve risk kaynağı bazında yapılmalı.
D) Limit ve Hedging
- Pozisyon limitleri: LRT başına %, AVS başına %, tek operatör başına %.
- Likidite tamponu: Portföyün belirli yüzdesini anında çözülebilir varlıklarda tutarak itfa sıralarında sıkışmayı önleyin.
- Hedge: Aşırı oynaklık dönemlerinde ETH fiyat riskini vadeli işlem/opsiyonlarla sınırlamak (delta hedge) düşünülebilir; ancak taşıma maliyetlerini getiriyle kıyaslayın.
E) İzleme ve Alarm
- On-chain metrikler: LRT/LST fiyat sapması, teminat oranları, itfa kuyrukları.
- Operasyonel metrikler: Operatör uptime, slash olayları, AVS güncellemeleri, oracle gecikmeleri.
- Yönetişim: AVS yükseltme teklifleri, oylama sonuçları, parametre değişimleri – “politika sürprizi” riskine karşı alarm.
8) Uygulamalı Portföy Şablonları (Örnek)
Uyarı: Aşağıdaki dağılımlar yatırım tavsiyesi değildir; örnek risk çerçevesi içindir.
Profil 1 – Temel Getiri & Düşük Karmaşıklık
- %70 LST (stETH/rETH benzeri), %20 spot ETH, %10 nakit/benzeri.
- Hedef: Basitlik, düşük operasyonel yük, LST entegrasyonlarıyla sınırlı DeFi kullanımı.
- Risk Notu: Depeg riski düşük-orta; restaking yok veya çok sınırlı.
Profil 2 – Dengeli Restaking
- %50 LST, %25 LRT (ezETH/eETH/rsETH gibi; iki farklı ekosistemden), %15 spot ETH, %10 nakit.
- Hedef: AVS ücretlerinden ek getiri, makul çeşitlendirme.
- Risk Notu: AVS kalitesi/operatör seçimine duyarlı; izleme ve alarm şart
Profil 3 – Agresif Getiri Avcısı
- %35 LST, %45 LRT (çoklu AVS maruziyeti), %10 ETH, %10 nakit.
- Hedef: En yüksek risk-ayarlı getiri (yüksek varyans kabulüyle).
- Risk Notu: Depeg + likidasyon + çapraz-ceza kombinasyonu; aktif hedge ve dar limitler gerekir.
9) Operasyonel En İyi Uygulamalar Kontrol Listesi
- Cüzdan & İmza: MPC/çoklu imza; operatör ve AVS kontratlarına özel izinli cüzdan.
- İzleme: Slash uyarıları, itfa kuyrukları, LRT/LST fiyatları, oracle gecikmesi.
- Runbook: Aşırı dalgalanma/AVS kesinti/itfa tıkanıklığı senaryoları için adım adım plan.
- Raporlama: Haftalık getiri ayrıştırması (staking ödülü, AVS ücreti, teşvik), risk bütçesi ve limit kullanımı.
- Uyum: Kurumsal tarafta saklama, değerleme ve vergilendirme politika notları; karşı taraf due diligence dosyası.
10) Sık Sorulan Sorular (SSS)
Restaking getirisi “bedava öğle yemeği” midir?
Hayır. Ek getiri, ek yükümlülük demektir: bir AVS’nin ücret modeline ve operatör performansına maruz kalırsınız. Risk-ayarlı getiri ölçülmelidir.
LRT’ler neden bazen iskontolu işlem görür?
İtfa pencereleri, piyasa likiditesi ve teminat/borç döngüleri nedeniyle kısa dönemli depeg görülebilir. Bu, DeFi teminat oranlarına ve likidasyonlara da yansır.
Vitalik’in uyarısının pratik karşılığı nedir?
AVS’ler tasarlanırken Ethereum’un sosyal konsensüsünü devreye sokmayan, objektif olarak doğrulanabilir işlere odaklanmak; kullanıcı tarafında ise maruziyeti sınırlamak.
2025’te neden hâlâ restaking konuşuyoruz?
Çünkü staking oranı arttıkça temel getiri sıkışır; piyasa, güvenli ek getiri kaynakları arar. Restaking bu açığı dolduruyor; ancak güvenlik ve yönetişim çizgileri doğru çizilmek zorunda.
Sonuç: kriptomagic.com Çerçevesiyle “Akıllı Restaking”
2025’in geri kalanında “akıllı restaking” yaklaşımı, (i) kurallı çeşitlendirme, (ii) operatör/AVS kalite filtresi, (iii) likidite tamponu ve hedge, (iv) sürekli izleme ve raporlama üzerine kurulmalı. Getiriyi büyütürken, Ethereum güvenliği ilkesi ve sosyal konsensüs sınırları göz ardı edilmemelidir. kriptomagic.com olarak önerimiz, her stratejinin ölçülebilir limitler ve senaryo testleri ile yürütülmesidir.
